Przemiany w humanistyce
Współczesna humanistyka znajduje się w stanie ciągłej mobilizacji poznawczej, reagując na zmieniające się konteksty kulturowe, społeczne i epistemologiczne. Pojęcia inności, doświadczenia i innowacji coraz częściej stają się nie tylko przedmiotem refleksji, lecz także narzędziami opisu świata, który wymyka się jednoznacznym klasyfikacjom.
Temu namysłowi poświęcono obrady, zorganizowane przez Koło Naukowe Sympatyków Dydaktyki Polonistycznej UŁ działające pod kierunkiem dr hab. Małgorzaty Gajak-Toczek, prof. UŁ. Wydarzenie miało charakter studencko-doktorancki i zgromadziło reprezentantów 14 uniwersytetów z całej Polski, nauczycieli-praktyków, przedstawicieli Ośrodka Rozwoju Edukacji oraz organizacji pozarządowych (m.in. Fundacji Gajusz).
Konferencja stała się przestrzenią do interdyscyplinarnej dyskusji nad tym, w jaki sposób humanistyka diagnozuje zmieniające się formy doświadczenia jednostkowego i zbiorowego, jak inność – kulturowa, społeczna, egzystencjalna – staje się centralnym punktem opisu rzeczywistości oraz jakie znaczenie ma innowacja w kontekście przemian paradygmatów nauk humanistycznych.
– tłumaczy prof. Małgorzata Gajak-Toczek.
Szczególną uwagę poświęcono roli edukacji humanistycznej we współczesnym świecie: w dobie gwałtownych przemian technologicznych, politycznych i kulturowych refleksja nad sposobami nauczania i przekazywania wiedzy nabiera nowego znaczenia. Prelegenci podkreślali, że interesuje ich zarówno przesuwanie granic wiedzy, języka, tożsamości i wyobraźni, jak i praktyczne konsekwencje tych zmian dla metod oraz celów badań i dydaktyki.
Poszukiwanie odpowiedzi
W referatach pokazano, jak współczesna humanistyka – zwłaszcza dydaktyka języka polskiego – pracuje z doświadczeniem inności, kryzysu i odbudowy. W centrum uwagi znalazła się rola narracji: opowieści literackich, kulturowych i osobistych, które porządkują doświadczenie, pozwalają je nazwać i udźwignąć, a w konsekwencji budują rezyliencję uczniów i uczennic.
Omawiano m.in. lekcje inności z wykorzystaniem Drzewa życia Chavy Rosenfarb, literackie obrazy wykluczenia i choroby (w tym „maladyczną wizję” jako matrycę wykluczenia), figurę Żyda jako oświeceniowej inności w twórczości Juliana Ursyna Niemcewicza, narracje o dojrzewaniu i „odnalezieniu siebie” oraz pytanie, czy niepełnosprawność oznacza deficyt, czy raczej inną formę doświadczenia.
Silnie wybrzmiał wątek innowacji i nowych mediów. Obrady dotyczyły relacji między literaturą a algorytmem, roli polonisty w kształtowaniu empatii uczniów w erze sztucznej inteligencji, humanistyki cyfrowej i inności tekstu cyfrowego, rosnącej popularności ebooków i audiobooków oraz ich wpływu na kształcenie historycznoliterackie.
– dodaje prof. Gajak-Toczek.
Prelegenci analizowali także gry komputerowe i gamifikację („Czego gra może nauczyć książki?”), komiksy, podgatunek „desktop documentary”, projekty studenckie rozwijające myślenie twórcze, a także pytali, jak antropomorfizacja dużych modeli językowych zmienia nasze rozumienie „ludzkiego obywatelstwa”.
Międzyuczelniana wymiana myśli
Wystąpienia otwierające wygłosiły: prof. Agnieszka Wierzbicka(UŁ), która mówiła o roli Innego w kształtowaniu obrazu świata, prof. Małgorzata Gajak-Toczek, podejmująca temat rezyliencji jako kategorii humanistycznej i edukacyjnej, oraz Sylwia Zygadło z Fundacji Gajusz, prezentująca działania fundacji na rzecz dzieci i rodzin w sytuacjach granicznych.
W dalszej części konferencji zaprezentowano zróżnicowane tematycznie referaty, spójne z ideą wydarzenia: od interpretacji konkretnych utworów literackich, przez analizy doświadczeń migracyjnych, choroby, spektrum autyzmu i niepełnosprawności, po propozycje rozwiązań dydaktycznych oraz refleksje nad tym, jak opowieść – także ta tworzona w nowych mediach – może wspierać proces wychodzenia z kryzysu.
Dwudniowe obrady pokazały, że humanistyka – zakorzeniona w doświadczeniu i otwarta na innowację – pozostaje jednym z kluczowych języków opisu współczesności. Konferencja „Granice i przemiany” była ważnym forum spotkania akademików, studentów, nauczycieli i praktyków życia społecznego, a zarazem wyrazistym sygnałem, że Uniwersytet Łódzki aktywnie współtworzy debatę o roli edukacji humanistycznej w świecie przyspieszonych zmian i narastających kryzysów.
– podsumowuje opiekunka Koła Naukowego Sympatyków Dydaktyki Polonistycznej UŁ.
