Celem projektu jest opracowanie unikatowego i dotąd niezbadanego materiału źródłowego, jakim jest literatura dźwiękowa (audycje audialne non-fiction i fiction oraz publicystyczne) realizowane w Polskim Radiu w Warszawie (Studio Reportażu i Dokumentu PR i Teatrze PR) – centrum i w 16 rozgłośniach regionalnych PR – peryferia na temat Holokaustu i relacji Polaków i Żydów. Projekt usytuowany jest na styku studiów kulturowych, badań pamięci i nauk humanistycznych, i ma na celu zbadanie sposobów artykułowania i reprezentacji Holokaustu w gatunkach radiowych w Polsce od zakończenia wojny do teraz. Analiza audycji realizowanych na przestrzeni kilkudziesięciu lat przyniesie odpowiedź na pytania: w jaki sposób Holokaust przedstawiano w Polsce tuż po wojnie? Co było istotne w opowiadaniu w 1968 roku, jakie szczegóły dominowały w latach 90., jaka narracja zaistniała po roku 2000? Z jakim dyskursem społecznym mamy do czynienia obecnie? Jak działa pamięć na przestrzeni lat?
Tematem Zagłady Żydów i jego obecnością w przestrzeni radia zajmuję się od kilku lat. Konfrontacja z nim wywołuje we mnie coraz większe, choć absurdalne, pragnienie cofnięcia czasu, by nigdy nie doszło do tego, co się wydarzyło. Współczesnym pozostaje pamięć o ludziach, miejscach i przedmiotach związanych z Shoah. Radio na przestrzeni lat w swej artystycznej i publicystycznej odsłonie podejmowało temat Zagłady analogicznie do jego obecności w innych mediach, w tym w literaturze tradycyjnej. Jednak dominującą cechą radia artystycznego jest skupienie się na mikrohistorii, historii osobistej, składającej się z przeżyć pojedynczych osób. Dużą zaletą i unikatowością badanego materiału źródłowego będzie materia semiotyczna, w jakiej był on realizowany. Opowiadanie za pomocą dźwięku otwiera przed odbiorcą nowe możliwości interpretacyjne, oddziałuje w specyficzny sposób na wyobraźnię, pobudza emocje. Oferuje nowe spojrzenie na istotny materiał historyczno-literacki
– wyjaśnia dr Joanna Bachura-Wojtasik, kierownik projektu.
Działania projektowe obejmą m.in. przeprowadzenie kwerend w archiwach Polskiego Radia i w 16 rozgłośniach regionalnych, opracowanie rejestru audycji oraz merytorycznych opisów nagrań literatury dźwiękowej, naukowe opracowanie materiałów na stronę internetową projektu oraz przygotowanie zasobów dźwiękowych przeznaczonych do zdeponowania w Repozytorium UŁ, opracowanie naukowe oraz przygotowanie obszernej monografii i pięciu artykułów na temat szeroko pojętej literatury dźwiękowej wobec Holokaustu, a także opracowanie scenariuszy i nagranie serii podcastów po polsku i angielsku, o roli radia i kultury dźwiękowej w komunikacji o Shoah na przestrzeni lat oraz o postpamięci w literaturze dźwiękowej.
W zespole badawczym oprócz dr Bachury-Wojtasik znaleźli się również: dr hab. Anita Jarzyna (Uniwersytet Łódzki), dr hab. Marta Tomczok (Uniwersytet Śląski w Katowicach), dr hab. Lucyna Sadzikowska (Uniwersytet Śląski w Katowicach), dr hab. Grażyna Stachyra (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej), dr Eliza Matusiak (Uniwersytet Łódzki), dr Adam Sitarek (Uniwersytet Łódzki), Grzegorz Zgondek (informatyk, Uniwersytet Łódzki), dr Anna Zatora (pracownik Repozytorium UŁ) i dr Joanna Podolska (Uniwersytet Łódzki).
Działania projektowe zostaną zrealizowane w latach 2025-2030. Uzyskane finansowanie to 1 318 801,44 złotych.
Fot. Bartosz Fatek
