Prof. Krystyna Radziszewska z UŁ odebrała Nagrodę Copernicus za badania nad Holokaustem

Prof. dr hab. Krystyna Radziszewska z Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Łódzkiego i prof. dr Sascha Feuchert z Uniwersytetu w Gießen odebrali Polsko-Niemiecką Nagrodę Naukową Copernicus 2022 za wspólnie prowadzone badania nad Holokaustem. Nagroda jest przyznawana przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG). Naukowców uhonorowano podczas gali w Pałacu na Wodzie w warszawskich Łazienkach. W uroczystości brała udział prof. Elżbieta Żądzińska, rektor Uniwersytetu Łódzkiego.

Prof. Krystyna Radziszewska i prof. Sascha Feuchert z Nagrodą Copernicus.
Po ceremonii wręczenia nagród z gratulacjami dla prof. Krystyny Radziszewskiej pospieszyła rektor UŁ prof. Elżbieta Żądzińska.

W opinii jurorów, badania prof. Radziszewskiej i prof. Feucherta nad świadectwami literackimi z getta żydowskiego w Łodzi (Litzmannstadt Ghetto) – drugiego największego getta w Polsce pod niemiecką okupacją – znacząco przyczyniły się do rekonstrukcji obrazów życia codziennego i kultury żydowskiej w getcie. Jury szczególnie doceniło monumentalną, pięciotomową publikację „Kronika Getta” (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2009) opracowaną przy współudziale innych pracowników naukowych, jak również „Encyklopedię Getta” (WUŁ, 2014). Było też pod wrażeniem przekładu wspólnych publikacji na trzy języki (niemiecki, polski i angielski), a także działań popularyzatorskich prowadzonych przez oboje literaturoznawców, które mają dalekosiężny wpływ na społeczeństwo. 

Nagroda ta stanowi chyba najlepsze potwierdzenie znaczenia i efektów długoletnich badań historii łódzkiego getta we współpracy z prof. Saschą Feuchertem. To dla mnie bardzo ważne, że prace badawcze nad zagładą łódzkich Żydów mogę prowadzić z kolegą właśnie z Niemiec, przedstawicielem narodu, dla którego Holokaust jest jedną z najczarniejszych plam w historii. I że nam się to z powodzeniem udaje, a teraz zostało zauważone i docenione. Nagroda to także, jak pewnie dla każdego badacza, zwieńczenie kolejnego etapu w moim rozwoju naukowym, uhonorowanie codziennej mozolnej pracy, której efektem są liczne publikacje doceniane nie tylko przez środowisko naukowe

 – mówi prof. Krystyna Radziszewska, laureatka nagrody Copernicus 2022

Na wiadomość o przyznaniu nagrody badaczce z Łodzi zareagowała także prof. Elżbieta Żądzińska, rektor UŁ:  

Szanowna Pani Profesor, 

Gratuluję ogromnie wspaniałego wyróżnienia, tegorocznej nagrody Copernicus! To wspaniała wiadomość dla Uniwersytetu Łódzkiego. Życzę Pani Profesor dalszych sukcesów naukowych

– napisała w liście gratulacyjnym. 

Prof. Krystyna Radziszewska i prof. Sascha Feuchert pracują razem od końca lat 90. XX wieku. Z biegiem czasu zapoczątkowana przez nich współpraca rozwinęła się w rozbudowaną międzynarodową sieć badaczy z różnych dyscyplin. Na ich uniwersytetach (w Łodzi i Gießen) powstały cieszące się międzynarodową renomą ośrodki naukowe, które zajmują się studiami nad Holokaustem.  

Nagroda Copernicus przyznawana jest przez DFG i FNP od 2006 r. w cyklach dwuletnich. Może ją otrzymać para współpracujących ze sobą naukowców z Polski i z Niemiec. Nazwa nagrody pochodzi od nazwiska wielkiego astronoma, a jej celem jest promowanie osiągnięć badawczych, będących efektem ścisłej współpracy pomiędzy naukowcami polskimi i niemieckimi.  

Wysokość nagrody wynosi 200.000 euro. Jest przyznawana w równych częściach przez obie organizacje (FNP i DFG). Każdy z laureatów otrzymuje połowę kwoty. 20 procent z ich części przeznaczona jest imiennie dla naukowca, a pozostała kwota na dalsze badania i rozwój naukowy – trafia na subkonto macierzystej uczelni, a nagrodzony naukowiec jest dysponentem środków. 

Na co zdecyduje się przeznaczyć uniwersyteckie środki z nagrody prof. Radziszewska? Między innymi na drugie wydanie pomnikowej, pięciotomowej „Kroniki Getta”, która ukazała się przed trzynastu laty. Nakład pierwszego dawno się wyczerpał, a komplet pięciu tomów na Allegro kosztuje dziś nawet ponad tysiąc złotych! 

Właśnie dzisiaj rozmawiałam o tym z dr Ewą Wiatr z Centrum Badań Żydowskich UŁ. Od czasu poprzedniej, pierwszej edycji „Kroniki Getta” w 2009 roku, nasze badania bardzo posunęły się naprzód, wiemy o wiele więcej, można więc skorygować błędy, które wówczas znalazły się materiale naukowym, poprawić przypisy. Podobnie rzecz ma się z „Encyklopedią Getta” - niezwykłym projektem żydowskich encyklopedystów, opisującym jak funkcjonowała wspólnota ludzi zamkniętych w getcie, stworzona pod przymusem, która jednak wytworzyła swój język, obyczajowość, instytucje, ale też na przykład zjawiska korupcyjne, społeczność, w której potrzeby duchowe zostały zepchnięte na dalszy plan przez bytowe, pozwalające przetrwać w tych upiornych warunkach. Nakład pierwszego wydania „Encyklopedii” dawno się wyczerpał, ja sama mam jeden, ostatni egzemplarz

– opowiada prof. Radziszewska. 

Być może część środków z nagrody przeznaczona zostanie także na specjalne wydanie zbioru unikatowych reportaży i esejów Oskara Singera, konfrontujących postawy Żydów z Europy zachodniej i wschodniej, zamkniętych w łódzkim getcie. Pierwsze wydanie tekstów Singera, praskiego Żyda, który trafił do Litzmannstadt Ghetto  – niejako inicjujące współpracę naukowców z UŁ oraz z Gießen – ukazało się w 2002. Teraz, po dwudziestu latach, kiedy nie żyje trzech z pięciorga pracujących nad nimi naukowców (archiwista Julian Baranowski i dwóch badaczy z Niemiec), ukazałoby się wydanie in memoriam, dedykowane zmarłym kolegom.  

Plany mamy bardzo szerokie – historia Holokaustu i łódzkiego getta to wciąż nieprzebrane ilości materiału badawczego, miliony stron. W archiwum jest na przykład zbiór 22 tysięcy kart pocztowych, niewysłanych z łódzkiego getta, zatrzymanych przez cenzurę, adresowanych głównie do Żydów z Europy zachodniej. Planujemy opracować ten niezwykle cenny materiał i wydać w wyborze, z komentarzem naukowym. Wspólnie z kolegami z Gießen przygotowujemy też książkę-podręcznik o getcie łódzkim, jest już na etapie ostatniej redakcji. Będzie przeznaczona dla uczniów szkół i studentów w Polsce i Niemczech. W pracy bardzo wspiera nas fundacja DFG, finansując niemieckie przekłady i wydania naszych książek

– podkreśla prof. Radziszewska. 

Prof. Krystyna Radziszewska – studiowała najpierw germanistykę, a potem filozofię na Uniwersytecie Łódzkim. Następnie wróciła na UŁ jako wykładowczyni języka niemieckiego. Doktoryzowała się na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a od 2012 roku jest profesorem zatrudnionym w Instytucie Filologii Germańskiej UŁ. W 2016 roku wykładała gościnnie na Uniwersytecie w Hanowerze. Prof. Radziszewska jest członkinią Komisji ds. Historii Niemców w Polsce; otrzymała kilka wyróżnień od miasta Łodzi.  

Prof. Sascha Feuchert – po zdobyciu wykształcenia dziennikarskiego studiował germanistykę, anglistykę i pedagogikę na Uniwersytecie w Gießen. W ramach studiów w Instytucie Germanistyki na Uniwersytecie w Gießen spędził semestr zagranicą, w Łodzi i Szczecinie. Od 2008 roku Feuchert jest dyrektorem Zakładu Literatury Holokaustu na Uniwersytecie w Gießen, a od 2017 roku jest profesorem współczesnej literatury niemieckiej na tej samej uczelni. W swoich badaniach koncentruje się na literaturze Holokaustu. Prowadzi także działalność dydaktyczną. Otrzymał kilka nagród za osiągnięcia dydaktyczne i literackie, a także wyróżnienia Uniwersytetu Łódzkiego. 

Materiał: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej 

Redakcja: Centrum Promocji UŁ