Dr Ewa Ciszewska przyjrzy się twórczości łódzkiego Studia Se-Ma-For i Studia Filmowego Gottwaldov. Zajmie się badaniami nad kulturą produkcji w odniesieniu do filmu animowanego w czasach komunizmu i transformacji ustrojowej w Czechosłowacji i w Polsce. Wniosek badaczki z Katedry Filmu i Mediów Audiowizualnych został zakwalifikowany do finansowania w ramach konkursu NCN CEUS-UNISONO.
– Cieszę się, że uzyskałam możliwość dołożenia „cegiełki” do budowania zasobu wiedzy o kulturze filmowej Łodzi. Studio Małych Form Filmowych Se-Ma-For niewątpliwie zasługuje na uwagę badawczą, ponieważ stanowiło ono – obok Wytwórni Filmów Fabularnych, Wytwórni Filmów Oświatowych oraz Łódzkich Zakładów Kinotechnicznych „Prexer” – niezwykle ważny element „HollyŁodzi” – mówi dr Ewa Ciszewska.
W swoich badaniach dr Ciszewska chciałaby zastanowić się nad specyfiką działania łódzkiego ośrodka animacji filmowej, zrekonstruować jego początki oraz przyjrzeć się latom największego rozkwitu studia.
– Równolegle animacji czechosłowackiej będzie przyglądał się mój partner badawczy, mgr. Ph.D. Pavel Skopal z Uniwersytetu Masaryka w Brnie. Porównamy mechanizmy funkcjonowania Studia Małych Form Filmowych w Łodzi i Studia Filmowego Gottwaldov (w którym tworzyli tacy tytani czeskiej animacji jak Hermína Týrlová i Karel Zeman) – dzięki temu dowiemy się więcej o czechosłowackiej i polskiej animacji okresu socjalizmu – dodaje dr Ciszewska.
Karel Zeman, Hermina Týrlová, Daniel Szczechura, Zbigniew Rybczyński – wybitni twórcy animacji
Studia filmów animowanych w Zlínie (Czechy) i Łodzi (Polska) były jednymi z najważniejszych ośrodków produkcji filmowej w bloku wschodnim. Pracowali w nich uznani później na całym świecie twórcy tacy jak Karel Zeman, Hermina Týrlová, Daniel Szczechura czy Zbigniew Rybczyński, a ich filmy zdobyły najbardziej prestiżowe nagrody na festiwalach w Cannes, Wenecji i Locarno czy nagrodę Oscara. W ciągu swojego istnienia oba studia wyprodukowały tysiące filmów animowanych, lalkowych i kombinowanych; ważną częścią ich dorobku były także produkcje na zamówienie, zwłaszcza dla telewizji.
Oprócz filmów animowanych w studiach w Zlínie i Łodzi powstały również filmy fabularne, dokumentalne, szkolne czy reklamowe. Jednakże dotychczasowe opracowania – popularyzacyjne, poświęcone konkretnym sylwetkom twórców lub analizom wybranych filmów – nie wyczerpują bogactwa zagadnień związanych z produkcją animacji w Studiu Filmowym Gottwaldov i Studiu Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi.
Se-Ma-For i Studio Filmowe Gottwaldov – porównanie
Projekt ma na celu analizę i porównanie centrów animacji filmowej w Gottwaldovie i Łodzi. Produkcja animowana w Studiu Filmowym Gottwaldov nawiązywała do produkcji filmowej firmy Baťa zapoczątkowanej w latach trzydziestych XX wieku. Specyficzna pozycja studia Zlín/Gottwaldov i Studia Małych Form Filmowych Se-Ma-For w Łodzi poza centrami administracyjnymi i produkcyjnymi sprawia, że są one idealnym materiałem do badań porównawczych.
Badania będą metodologicznie oparte na metodzie prozopograficznej (tj. na zbiorowych monografiach wybranej grupy pracowników studiów animacji). Efektywność sieci w Gottwaldovie i Łodzi była uwarunkowana silnym środowiskiem filmowym i autorytetem twórczym filmowców, a jednocześnie sieci przyczyniały się do utrzymania jakości produkcji. Zaproponowane badania otwierają możliwość porównania struktury i intensywności więzi osobistych, materialnych i instytucjonalnych, które ukształtowały te studia. Produkcje z Łodzi i Zlína są kluczowymi elementami dziedzictwa polskiej i czeskiej animacji filmowej, dlatego ważnym elementem badania będzie określenie charakteru tego dziedzictwa oraz metod kształtowania i zarządzania dziedzictwem polskiej i czeskiej animacji filmowej.
Niezbędna wiedza o polskiej i czeskiej animacji
Odpowiedzi na pytania badawcze – udzielane za pomocą analiz filmowych, kwerend archiwalnych i wywiadów z twórcami – umożliwią pełniejszą i bardziej zniuansowaną wiedzę o polskiej i czeskiej animacji filmowej. Efektem badań będą opracowania dotyczące animacji polskiej i czeskiej – dwie zbiorowe monografie (jedna w języku czeskim i jedna w języku polskim), trzy anglojęzyczne teksty publikowane w czasopismach z bazy danych SCOPUS oraz numer tematyczny czasopisma indeksowanego w Scopus (w języku angielskim). Zebrane dane dotyczące pracowników studia animacji zostaną opublikowane w formie internetowej bazy danych. Publikacje dotyczące centrów animacji w Gottwaldovie i Łodzi mają wypełnić lukę w badaniach nad kulturą produkcji w odniesieniu do filmu animowanego w czasach komunizmu i transformacji ustrojowej, zarówno w Czechosłowacji, jak i w Polsce.
Projektowi „Studia animacji w Gottwaldowie i Łodzi (1945/47-1990) – porównawcza biografia zbiorowa” przyznano dofinansowanie w wysokości 439 200 złotych.
Materiał źródłowy: dr Ewa Ciszewska, Katedra Filmu i Mediów Audiowizualnych, Wydział Filologiczny UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ
Foto: Agnieszka Cytacka